این آیات، وقایع و درس‌های مهمی از غزوه احد را در کنار یادآوری نصرت‌های گذشته (بدر)، شرط پیروزی (صبر و تقوا)، و نهی از یکی از گناهان بزرگ اقتصادی (ربا) بیان می‌کند.

این آیات را با ترجمه‌ای روان و زیبا و توضیحات کوتاه تقدیم می‌کنم:

⚔️ عبرت‌های احد، شرط نصرت و تحریم ربا (آل عمران، آیات ۱۲۲ تا ۱۳۲)

﴿۱۲۲﴾ إِذْ هَمَّت طَّائِفَتَانِ مِنکُمْ أَن تَفْشَلَا وَاللَّهُ وَلِیُّهُمَا ۗ وَعَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ

ترجمه: [به یاد آورید] هنگامی که دو گروه از شما [بنی سلمه و بنی حارثه] تصمیم گرفتند سستی و ترس نشان دهند، در حالی که خداوند یاور آن‌ها بود؛ و مؤمنان باید فقط بر خدا توکل کنند.

توضیح کوتاه: این آیه به وضعیتی حساس در آغاز جنگ احد اشاره دارد که دو قبیله از انصار، به دلیل وسوسه منافقین، تصمیم به عقب‌نشینی گرفتند، اما با توفیق الهی و توکل، ثابت قدم ماندند. خداوند یاور مؤمنان است و شرط پیروزی، توکل خالصانه بر اوست.

﴿۱۲۳﴾ وَلَقَدْ نَصَرَکُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنتُمْ أَذِلَّهٌ ۖ فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ

ترجمه: و به یقین، خداوند شما را در [جنگ] بدر یاری کرد، در حالی که شما [از نظر عده و عُدّه] ضعیف و اندک بودید؛ پس از خدا پروا کنید، باشد که شکرگزار باشید.

توضیح کوتاه: یادآوری پیروزی شگفت‌انگیز در جنگ بدر، به عنوان یک دلیل بر قدرت خدا و امکان‌پذیر بودن نصرت، حتی در ضعف (أَذِلَّهٌ)، با هدف تقویت روحیه در احد است. رمز شکرگزاری عملی، تقوای الهی است.

﴿۱۲۴﴾ إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِینَ أَلَن یَکْفِیَکُمْ أَن یُمِدَّکُمْ رَبُّکُم بِثَلَاثَهِ آلَافٍ مِّنَ الْمَلَائِکَهِ مُنزَلِینَ

ترجمه: [به یاد آورید] هنگامی که به مؤمنان می‌گفتی: «آیا برای شما کافی نیست که پروردگارتان شما را با سه هزار فرشته فرودآمده یاری کند؟»

توضیح کوتاه: اشاره به وعده پیامبر (ص) برای تقویت روحی مؤمنان با خبر نزول فرشتگان یاری‌دهنده در جنگ بدر یا احد. این آیه، بر امداد غیبی الهی برای مؤمنان تأکید دارد.

﴿۱۲۵﴾ بَلَىٰ ۚ إِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا وَیَأْتُوکُم مِّن فَوْرِهِمْ هَٰذَا یُمْدِدْکُمْ رَبُّکُم بِخَمْسَهِ آلَافٍ مِّنَ الْمَلَائِکَهِ مُسَوِّمِینَ

ترجمه: آری [کافی است]؛ [اما بدانید که] اگر صبر و استقامت کنید و پرهیزکاری نمایید و دشمنان با همین سرعت بر شما بتازند، پروردگارتان شما را با پنج هزار فرشته نشان‌دار و مخصوص یاری خواهد داد.

توضیح کوتاه: این آیه، شرط افزایش امداد غیبی را بیان می‌کند. امداد سه هزار فرشته کافی است، اما مشروط به صبر و تقوا، این تعداد به پنج هزار فرشته نشاندار (مسوّمین) افزایش می‌یابد؛ نشان می‌دهد که پیروزی بیش از هر چیز به تلاش درونی و ایمان قلبی مؤمنان وابسته است.

﴿۱۲۶﴾ وَمَا جَعَلَهُ اللَّهُ إِلَّا بُشْرَىٰ لَکُمْ وَلِتَطْمَئِنَّ قُلُوبُکُم بِهِ ۗ وَمَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِندِ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ

ترجمه: و خداوند این [امداد فرشتگان] را قرار نداد، مگر بشارت و مژده‌ای برای شما باشد و تا دل‌های شما به وسیله‌ی آن آرام گیرد؛ و یاری، جز از جانب خداوند عزیز و حکیم نیست.

توضیح کوتاه: امدادهای غیبی، صرفاً یک عامل روانی (بُشْرَىٰ وَ لِتَطْمَئِنَّ قُلُوبُکُم) است، نه یک عامل مادی ضروری، زیرا نصرت واقعی و قطعی تنها در ید قدرت خداوند عزیز (شکست‌ناپذیر) و حکیم (کاردان) است.

﴿۱۲۷﴾ لِیَقْطَعَ طَرَفًا مِّنَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَوْ یَکْبِتَهُمْ فَیَنقَلِبُوا خَائِبِینَ

ترجمه: [این نصرت برای آن است] تا بخشی از کسانی را که کفر ورزیدند، نابود سازد، یا آن‌ها را سرکوب و خشمگین کند، تا نومید و شکست‌خورده بازگردند.

توضیح کوتاه: بیان اهداف اصلی امداد الهی: یا نابود کردن و از بین بردن (قطع طرف) بخشی از دشمنان، یا مغلوب کردن و خوار ساختن آن‌ها (یَکْبِتَهُمْ) به طوری که شکست‌خورده و ناامید به سوی خود بازگردند.

﴿۱۲۸﴾ لَیْسَ لَکَ مِنَ الْأَمْرِ شَیْءٌ أَوْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ أَوْ یُعَذِّبَهُمْ فَإِنَّهُمْ ظَالِمُونَ

ترجمه: [ای پیامبر!] هیچ یک از امور [هدایت یا مجازات] در اختیار تو نیست؛ [خداوند یا] توبه‌ی آن‌ها را می‌پذیرد، یا آنان را عذاب می‌کند؛ زیرا آنان ستمکارند.

توضیح کوتاه: این آیه، خطاب به پیامبر (ص) پس از شکست در احد و ناراحتی ایشان از کافران است. خداوند تصریح می‌کند که تصمیم نهایی در مورد سرنوشت افراد (چه توبه و هدایت و چه عذاب) تنها در اختیار خداست و پیامبر دخالتی در آن ندارد.

﴿۱۲۹﴾ وَلِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ ۚ یَغْفِرُ لِمَن یَشَاءُ وَیُعَذِّبُ مَن یَشَاءُ ۚ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ

ترجمه: و آنچه در آسمان‌ها و زمین است، از آنِ خداست؛ هر کس را بخواهد می‌آمرزد و هر کس را بخواهد عذاب می‌کند؛ و خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است.

توضیح کوتاه: تأکید مجدد بر مالکیت مطلق خداوند و در پی آن، اختیار کامل او در مغفرت و عذاب (بر اساس حکمت و عدل). ختم آیه به صفات غفور و رحیم، نشانه‌ی گسترده بودن رحمت و امید به بخشش الهی است.

﴿۱۳۰﴾ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَأْکُلُوا الرِّبَا أَضْعَافًا مُّضَاعَفَهً ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ

ترجمه: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! ربا [سود بیش از اندازه] را با چند برابر کردن‌های مکرر [و فزاینده] نخورید؛ و از خدا پروا کنید، باشد که رستگار شوید.

توضیح کوتاه: این آیه، جامعه اسلامی را به طور جدی از ربا خواری منع می‌کند، به ویژه ربایی که به صورت فزاینده و مرکب (أَضْعَافًا مُّضَاعَفَهً) بر مال مردم افزوده می‌شود. ترک ربا و پرهیزکاری (وَاتَّقُوا اللَّهَ) راه رستگاری (فَلَاح) است.

﴿۱۳۱﴾ وَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِی أُعِدَّتْ لِلْکَافِرِینَ

ترجمه: و از آتشی که برای کافران آماده شده است، بپرهیزید.

توضیح کوتاه: فرمان به تقوای آتش جهنم و یادآوری اینکه این آتش، به طور خاص برای کافران آماده شده است، که هم هشدار به مؤمنان از عمل به کارهای کافران (مانند ربا) و هم نوعی تهدید است.

﴿۱۳۲﴾ وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ

ترجمه: و از خدا و پیامبر اطاعت کنید، باشد که مورد رحمت قرار گیرید.

توضیح کوتاه: پس از نهی از ربا و امر به تقوای الهی، این آیه اطاعت از خدا و رسول را به عنوان راه قطعی برای جلب رحمت الهی بیان می‌کند.