پاکدامنی از دیدگاه قرآن

پاکدامنی یا عفت یکی از مفاهیم برجسته و مورد تأکید در قرآن کریم است. این مفهوم در قرآن به عنوان یک فضیلت اخلاقی و دینی مورد توجه قرار گرفته و در آیات متعددی به آن اشاره شده است. پاکدامنی به معنای حفظ خویشتن از گناه و پایبندی به اخلاق و ارزش‌های اسلامی است. در ادامه، به برخی از آیات قرآن که به موضوع پاکدامنی پرداخته‌اند، اشاره می‌کنیم:

پاکدامنی زنان و مردان مؤمن

قرآن کریم در سوره نور آیات ۳۰-۳۱ به پاکدامنی مردان و زنان مؤمن اشاره کرده و می‌فرماید:

• “قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَٰلِکَ أَزْکَىٰ لَهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ. وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلاَ یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا“
• “به مردان مؤمن بگو چشم‌های خود را (از نگاه به نامحرمان) فروگیرند و عفت خود را حفظ کنند، این برای آنان پاکیزه‌تر است. خداوند از آنچه انجام می‌دهند آگاه است. و به زنان مؤمن بگو چشم‌های خود را (از نگاه به نامحرمان) فروگیرند و عفت خود را حفظ کنند و زینت خود را جز آنچه ظاهر است، آشکار نکنند.”

پاکدامنی و ازدواج

قرآن کریم در سوره نور آیه ۳۲ به تشویق مؤمنان به ازدواج به عنوان راهی برای حفظ پاکدامنی می‌پردازد:

• “وَأَنکِحُوا الْأَیَامَىٰ مِنکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَإِمَائِکُمْ ۚ إِن یَکُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ“
• “و کسانی از شما که بی‌همسرند و غلامان و کنیزان صالح خود را همسر دهید. اگر فقیر باشند، خداوند آنان را از فضل خود بی‌نیاز می‌کند. خداوند وسعت‌دهنده و داناست.”

پاکدامنی حضرت مریم (سلام‌الله‌علیها)

حضرت مریم (سلام‌الله‌علیها) به عنوان نمونه بارز پاکدامنی در قرآن معرفی شده است. در سوره مریم آیات ۱۶-۱۹ آمده است:

• “وَاذْکُرْ فِی الْکِتَابِ مَرْیَمَ إِذِ انتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَکَانًا شَرْقِیًّا. فَاتَّخَذَتْ مِن دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَیْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِیًّا. قَالَتْ إِنِّی أَعُوذُ بِالرَّحْمَـٰنِ مِنکَ إِن کُنتَ تَقِیًّا. قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّکِ لِأَهَبَ لَکِ غُلَامًا زَکِیًّا“
• “و در کتاب، مریم را یاد کن، هنگامی که از خانواده‌اش به مکانی شرقی کناره گرفت. و از آنان پرده‌ای بر خود گرفت، پس ما روح خود (جبرئیل) را به سوی او فرستادیم و او به صورت بشری خوش‌اندام بر او ظاهر شد. (مریم) گفت: من از تو به خدای رحمان پناه می‌برم اگر پرهیزگاری. (جبرئیل) گفت: من فقط فرستاده پروردگار توام تا به تو پسری پاکیزه ببخشم.”

تشویق به عفت و خودداری از روابط ناپسند

قرآن کریم در سوره احزاب آیه ۳۵، زنان و مردان مؤمن را به عفت و خودداری از روابط ناپسند دعوت می‌کند:

• “إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِینَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِینَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِینَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِینَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِینَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِینَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِینَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیرًا وَالذَّاکِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُم مَّغْفِرَهً وَأَجْرًا عَظِیمًا“
• “مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان مؤمن و زنان مؤمن، مردان عبادت‌کننده و زنان عبادت‌کننده، مردان راستگو و زنان راستگو، مردان صابر و زنان صابر، مردان خاشع و زنان خاشع، مردان صدقه‌دهنده و زنان صدقه‌دهنده، مردان روزه‌دار و زنان روزه‌دار، مردان حافظ فروج (عفت) خود و زنان حافظ فروج (عفت) خود، و مردان بسیار یادکننده خدا و زنان بسیار یادکننده (خدا)، خداوند برای همه آنان مغفرت و پاداشی بزرگ فراهم ساخته است.”

مجازات روابط نامشروع

قرآن کریم در سوره نور آیات ۲-۳ به مجازات زنا اشاره کرده و بر اهمیت حفظ عفت تأکید می‌کند:

• “الزَّانِیَهُ وَالزَّانِی فَاجْلِدُوا کُلَّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا مِائَهَ جَلْدَهٍ ۖ وَلَا تَأْخُذْکُم بِهِمَا رَأْفَهٌ فِی دِینِ اللَّهِ إِن کُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ ۖ وَلْیَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَهٌ مِّنَ الْمُؤْمِنِینَ. الزَّانِی لَا یَنکِحُ إِلَّا زَانِیَهً أَوْ مُشْرِکَهً ۙ وَالزَّانِیَهُ لَا یَنکِحُهَا إِلَّا زَانٍ أَوْ مُشْرِکٌ ۚ وَحُرِّمَ ذَٰلِکَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ“
• “زن زناکار و مرد زناکار را هر یک صد ضربه شلاق بزنید و نباید در (اجرای) دین خدا رأفتی نسبت به آن دو شما را فراگیرد، اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید؛ و باید گروهی از مؤمنان در مجازات آن‌ها حضور یابند. مرد زناکار جز با زن زناکار یا مشرک ازدواج نمی‌کند، و زن زناکار جز با مرد زناکار یا مشرک ازدواج نمی‌کند، و این بر مؤمنان حرام شده است.”

عفت در رفتار اجتماعی

علاوه بر حفظ پاکدامنی در روابط شخصی، قرآن کریم به رفتارهای اجتماعی و حفظ عفت در جامعه نیز توجه دارد. در سوره احزاب آیه ۵۳، آداب معاشرت و حفظ حریم‌های خصوصی مورد تأکید قرار گرفته است:

• “یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُیُوتَ النَّبِیِّ إِلَّا أَن یُؤْذَنَ لَکُمْ إِلَىٰ طَعَامٍ غَیْرَ نَاظِرِینَ إِنَاهُ وَلَکِنْ إِذَا دُعِیتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِینَ لِحَدِیثٍ ۚ إِنَّ ذَٰلِکُمْ کَانَ یُؤْذِی النَّبِیَّ فَیَسْتَحْیِی مِنکُمْ وَاللَّهُ لَا یَسْتَحْیِی مِنَ الْحَقِّ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِن وَرَاءِ حِجَابٍ ۚ ذَٰلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَقُلُوبِهِنَّ“
• “ای کسانی که ایمان آورده‌اید! به خانه‌های پیامبر داخل نشوید مگر آنکه برای خوردن طعام به شما اجازه داده شود، بدون آنکه در انتظار پختن غذا باشید؛ ولی وقتی دعوت شدید، داخل شوید، و وقتی غذا خوردید، پراکنده شوید و سرگرم سخن گفتن نشوید. این (کار) پیامبر را می‌آزارد و از شما شرم می‌کند، ولی خدا از (بیان) حق شرم ندارد. و هنگامی که چیزی از وسایل (زندگی) را (به عنوان عاریت) از آنان (زنان پیامبر) می‌خواهید، از پشت پرده بخواهید. این کار برای پاکی دل‌های شما و آنان بهتر است.”

نتیجه‌گیری

پاکدامنی و عفت در قرآن کریم به عنوان یکی از اصول اساسی اخلاقی و دینی مورد تأکید قرار گرفته است. قرآن با تشویق به ازدواج، حفظ حریم‌های خصوصی و اجتماعی، و معرفی الگوهای برجسته‌ای چون حضرت مریم (سلام‌الله‌علیها)، به مسلمانان نشان می‌دهد که حفظ عفت و پاکدامنی نه تنها یک فضیلت شخصی، بلکه ضرورتی اجتماعی است که به سلامت و پایداری جامعه کمک می‌کند.

سایر مقالات