🤲 دعاهای ابراهیم و وصیت به اسلام (بقره، آیات ۱۲۷ تا ۱۳۴)

﴿۱۲۷﴾ وَإِذْ یَرْفَعُ إِبْرَاهِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَإِسْمَاعِیلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا ۖ إِنَّکَ أَنتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ

ترجمه: و [به یاد آور] هنگامی را که ابراهیم و اسماعیل، پایه‌های خانه [کعبه] را بالا می‌بردند، [می‌گفتند:] «پروردگارا! از ما بپذیر؛ زیرا تویی که شنوای [دعاها] و دانای [به نیت‌ها] هستی.»

توضیح کوتاه: این آیه، اوج تواضع و اخلاص در بندگی را نشان می‌دهد. ابراهیم و اسماعیل (ع)، با وجود انجام دادن چنین کار بزرگی (بنای خانه خدا)، آن را ناچیز شمرده و با خضوع از خداوند می‌خواهند که تنها با فضل و علم بی‌نهایت خود، این عمل را از آن‌ها بپذیرد (تَقَبَّلْ).

﴿۱۲۸﴾ رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَمِن ذُرِّیَّتِنَا أُمَّهً مُّسْلِمَهً لَّکَ وَأَرِنَا مَنَاسِکَنَا وَتُبْ عَلَیْنَا ۖ إِنَّکَ أَنتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ

ترجمه: «پروردگارا! ما را تسلیم محض خودت قرار ده، و از نسل ما نیز امّتی را که تسلیم تو باشند پدید آور. و راه‌های عبادتمان (مناسک حج) را به ما نشان ده، و توبه ما را بپذیر؛ زیرا تویی که بسیار توبه‌پذیر و مهربان هستی.»

توضیح کوتاه: این دومین دعای آن‌ها، جامع‌ترین درخواست معنوی است. هدف اصلی ابراهیم (ع) تسلیم کامل (إِسْلَام) در برابر خدا بود. او نه تنها برای خود، بلکه برای نسل آینده‌اش نیز درخواست امّت تسلیم‌شده را دارد. همچنین، درخواست کشف راه‌های صحیح عبادت (مناسک) و درخواست مغفرت (توبه) را مطرح می‌کنند.

﴿۱۲۹﴾ رَبَّنَا وَابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولًا مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِکَ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ وَیُزَکِّیهِمْ ۚ إِنَّکَ أَنتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ

ترجمه: «پروردگارا! در میان آن‌ها فرستاده‌ای از خودشان مبعوث کن که آیات تو را بر آن‌ها تلاوت کند و کتاب و حکمت را به آنان بیاموزد و [از آلودگی‌ها] پاکشان گرداند؛ زیرا تویی توانمند [و شکست‌ناپذیر] و حکیم.»

توضیح کوتاه: این دعای تاریخی، بشارت به ظهور پیامبر اسلام (ص) است. ابراهیم (ع) مأموریت پیامبر را در سه محور اصلی تعریف می‌کند: ۱. تلاوت آیات: انتقال مستقیم وحی. ۲. تعلیم کتاب و حکمت: آموزش شریعت و فهم عمیق حقایق. ۳. تزکیه (پاکسازی): تربیت روحی و اخلاقی. (این چهار رکن، وظایف اصلی پیامبران را نشان می‌دهد).

﴿۱۳۰﴾ وَمَن یَرْغَبُ عَن مِّلَّهِ إِبْرَاهِیمَ إِلَّا مَن سَفِهَ نَفْسَهُ ۚ وَلَقَدِ اصْطَفَیْنَاهُ فِی الدُّنْیَا ۖ وَإِنَّهُ فِی الْآخِرَهِ لَمِنَ الصَّالِحِینَ

ترجمه: و چه کسی جز نادان و سبک‌مغز، از آیین ابراهیم روی می‌گرداند؟ به یقین، ما او را در دنیا برگزیدیم؛ و او در آخرت قطعاً از صالحان است.

توضیح کوتاه: آیین ابراهیم (ملّه إبراهیم)، همان توحید خالص و تسلیم است. این آیه، هر کس از این مسیر روی بگرداند را سفیه (نادان و سبک‌مغز) می‌خواند؛ زیرا ابراهیم (ع) در دنیا برگزیده (اصطفیناه) و در آخرت از صالحان بزرگ است. پس رویگردانی از راه او، جز خسارت نیست.

﴿۱۳۱﴾ إِذْ قَالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ ۖ قَالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ

ترجمه: آن هنگام که پروردگارش به او فرمود: «تسلیم [من] شو»، گفت: «تسلیم پروردگار جهانیان شدم.»

توضیح کوتاه: این آیه، ماهیت اصلی دین ابراهیم (ع) را در یک کلمه خلاصه می‌کند: إِسْلَام (تسلیم شدن). پاسخ فوری و کامل ابراهیم (ع)، او را به الگوی تمام عیار توحید تبدیل کرد.

﴿۱۳۲﴾ وَوَصَّىٰ بِهَا إِبْرَاهِیمُ بَنِیهِ وَیَعْقُوبُ یَا بَنِیَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَىٰ لَکُمُ الدِّینَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ

ترجمه: و ابراهیم و یعقوب فرزندانشان را به آن [تسلیم خالصانه] سفارش کردند: «ای فرزندان من! خداوند این دین را برای شما برگزیده است؛ پس مواظب باشید که نمیرید مگر در حالی که تسلیم [فرمان خدا] باشید.»

توضیح کوتاه: این آیه نشان می‌دهد که توحید و تسلیم (اسلام)، تنها یک عقیده شخصی نبود، بلکه یک وصیت خانوادگی و تربیتی مهم بود که نسل به نسل منتقل می‌شد. پیام اصلی وصیت این بود که هدف نهایی زندگی، مردن در حالت تسلیم (مسلمان بودن) است.

﴿۱۳۳﴾ أَمْ کُنتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قَالَ لِبَنِیهِ مَا تَعْبُدُونَ مِن بَعْدِی قَالُوا نَعْبُدُ إِلَٰهَکَ وَإِلَٰهَ آبَائِکَ إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ إِلَٰهًا وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ

ترجمه: آیا شما شاهد بودید هنگامی که مرگ یعقوب فرارسید؟ آنگاه که به فرزندانش گفت: «پس از من چه کسی را خواهید پرستید؟» گفتند: «معبود تو و معبود پدرانت، ابراهیم، اسماعیل و اسحاق، که خدای یگانه است را می‌پرستیم، و ما در برابر او تسلیم هستیم.»

توضیح کوتاه: این آیه یک شاهد تاریخی مهم بر توحید ابراهیمی را مطرح می‌کند. یهودیان (بنی‌اسرائیل) ادعا می‌کردند دینشان برتر است، اما قرآن نشان می‌دهد که حتی پدر بزرگ آن‌ها، یعقوب، نیز بر توحید (إِلَٰهًا وَاحِدًا) و تسلیم (مُسْلِمُونَ) تأکید داشت. این امر ادعاهای انحصارطلبی آن‌ها را باطل می‌کند.

﴿۱۳۴﴾ تِلْکَ أُمَّهٌ قَدْ خَلَتْ ۖ لَهَا مَا کَسَبَتْ وَلَکُم مَّا کَسَبْتُمْ ۖ وَلَا تُسْأَلُونَ عَمَّا کَانُوا یَعْمَلُونَ

ترجمه: آن‌ها امّتی بودند که درگذشتند. آنچه را کسب کردند برای آن‌هاست، و آنچه را شما کسب کردید برای شماست؛ و شما در برابر اعمالی که آن‌ها انجام می‌دادند، مسئول نیستید.

توضیح کوتاه: این آیه، یک اصل مهم عدل الهی را تثبیت می‌کند و تکرار همان مفهوم آیه ۱۲۳ است. افتخار به نسب (ابراهیم، اسماعیل، اسحاق و یعقوب) به تنهایی سودی ندارد. هر نسلی مسئول اعمال خود است. نجات در گرو نسبت نیست، بلکه در گرو کوشش و عمل (مَا کَسَبْتُمْ) است.