✨ نشانه‌های آفرینش، عاقبت شرک و فرمان به حلال‌خواری (بقره، آیات ۱۶۴ تا ۱۶۹)

﴿۱۶۴﴾ إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْکِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا یَنفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن مَّاءٍ فَأَحْیَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِن کُلِّ دَابَّهٍ وَتَصْرِیفِ الرِّیَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَیْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ

ترجمه: به یقین، در آفرینش آسمان‌ها و زمین، و در پی یکدیگر آمدن شب و روز، و کشتی‌هایی که برای سود رساندن به مردم در دریاها حرکت می‌کنند، و آبی که خداوند از آسمان نازل کرده و با آن زمین را پس از مردگی‌اش زنده گردانیده و انواع جنبندگان را در آن پراکنده ساخته، و در گردش بادها و ابرهایی که میان آسمان و زمین مسخّر شده‌اند، [همه] نشانه‌هایی است برای مردمی که تعقل می‌کنند.

توضیح کوتاه: این آیه، یک برهان جامع از نشانه‌های توحید در جهان آفرینش (توحید ربوبیت) ارائه می‌دهد. هفت پدیده مهم طبیعی (از خلق آسمان تا ابرهای مسخر) ذکر شده‌اند که همه دلالت بر قدرت، حکمت و تدبیر یک پروردگار دارند و این‌ها تنها برای کسانی روشن است که از عقل خود بهره می‌برند (لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ).

﴿۱۶۵﴾ وَمِنَ النَّاسِ مَن یَتَّخِذُ مِن دُونِ اللَّهِ أَندَادًا یُحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللَّهِ ۖ وَالَّذِینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِّلَّهِ ۗ وَلَوْ یَرَى الَّذِینَ ظَلَمُوا إِذْ یَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّهَ لِلَّهِ جَمِیعًا وَأَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعَذَابِ

ترجمه: و برخی از مردم کسانی هستند که معبودهایی غیر از خدا برمی‌گزینند [= أنداد] و آن‌ها را همچون دوست داشتن خدا، دوست دارند؛ اما کسانی که ایمان آورده‌اند، محبتشان به خدا بیشتر است. و اگر کسانی که ستم کردند [مشرکان]، هنگامی که عذاب را ببینند، درک می‌کردند که تمام قدرت از آن خداست و خداوند سخت کیفر است [از شرک دوری می‌کردند].

توضیح کوتاه: این آیه به بررسی ریشه‌ی شرک می‌پردازد: محبت ناصحیح. مشرکان، بت‌ها، شخصیت‌ها یا آرمان‌ها (أندَادًا) را در ردیف محبت خدا قرار می‌دهند، اما مؤمنان محبتشان به خدا مطلق و شدیدتر است. این آیه هشدار می‌دهد که مشرکان در قیامت خواهند فهمید که تمام قدرت مختص خداست و آن روز برای اعتراف دیر است.

﴿۱۶۶﴾ إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا وَرَأَوُا الْعَذَابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبَابُ

ترجمه: آن هنگام که [در قیامت] پیشوایان (مُتّبَعین) از پیروان خود دوری و بیزاری می‌جویند و [همه] عذاب را می‌بینند و تمام وسایل ارتباط و پیوندهایشان [با یکدیگر و با دنیا] قطع می‌شود.

توضیح کوتاه: این آیه، صحنه‌ای از قیامت را ترسیم می‌کند که در آن تمام پیوندهای دنیوی (الأَسْبَاب) میان پیشوایان گمراه و پیروانشان از بین می‌رود. در آن روز، بیزاری و تبرّی رهبران از پیروانشان آغاز می‌شود؛ زیرا هیچ‌کس توان نجات دیگری را ندارد.

﴿۱۶۷﴾ وَقَالَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنَا کَرَّهً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ کَمَا تَبَرَّءُوا مِنَّا ۗ کَذَٰلِکَ یُرِیهِمُ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ حَسَرَاتٍ عَلَیْهِمْ ۖ وَمَا هُم بِخَارِجِینَ مِنَ النَّارِ

ترجمه: و پیروان [گمراه] می‌گویند: «کاش برای ما بازگشتی [به دنیا] بود، تا ما نیز همان‌گونه که آن‌ها امروز از ما بیزاری جستند، از ایشان بیزاری می‌جستیم.» این‌گونه، خداوند اعمال [باطل] آنان را به صورت حسرت‌هایی بر ایشان نشان می‌دهد، و آن‌ها هرگز از آتش خارج نخواهند شد.

توضیح کوتاه: در ادامه صحنه‌ی قیامت، پیروان آرزو می‌کنند که کاش فرصتی دوباره برای بیزاری از رهبران خود در دنیا داشتند. خداوند تأکید می‌کند که نتیجه‌ی این اعمال باطل، حسرت ابدی است و آن‌ها در آتش جاودان خواهند ماند.

﴿۱۶۸﴾ یَا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلَالًا طَیِّبًا وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ ۚ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ

ترجمه: ای مردم! از آنچه در زمین است، حلال و پاکیزه بخورید، و از گام‌های شیطان پیروی نکنید؛ زیرا او دشمن آشکار شماست.

توضیح کوتاه: این آیه یک فرمان جهانی (یَا أَیُّهَا النَّاسُ) برای حلال‌خواری است. حلال بودن یک شرط فقهی و طیّب بودن (پاکیزه بودن و ضرر نداشتن) یک شرط بهداشتی و اخلاقی است. این فرمان در مقابل کسانی است که به تقلید از شیطان یا هوس‌های خود، حلال خدا را حرام می‌کنند. شیطان با این وسوسه‌ها، قصد دشمنی آشکار (عَدُوٌّ مُّبِینٌ) با انسان را دارد.

﴿۱۶۹﴾ إِنَّمَا یَأْمُرُکُم بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاءِ وَأَن تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ

ترجمه: شیطان جز به کارهای زشت و ناپسند، و اینکه بر خداوند چیزی را بگویید که نمی‌دانید، فرمان نمی‌دهد.

توضیح کوتاه: این آیه، محدوده‌ی فرمان‌های شیطان را مشخص می‌کند: او سه دستور اصلی می‌دهد: ۱. سوء: کارهای بد و ناپسند. ۲. فحشاء: گناهان بسیار زشت و علنی (مانند زنا). ۳. افترا به خدا: نسبت دادن احکام و گفتاری که حقیقت ندارد (مانند حرام کردن حلال‌ها یا شرک). این نوع سخن گفتن بدون علم، بزرگ‌ترین گناه است.