💔 درباره‌ی کافران و منافقان (سوره بقره، آیات ۶ تا ۱۶)

﴿۶﴾ إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ

ترجمه: به یقین کسانی که کافر شدند، برایشان یکسان است که آنان را بترسانی یا نترسانی؛ ایمان نخواهند آورد.

توضیح کوتاه: این آیه درباره گروهی از کافران است که از روی لجاجت و عناد، حق را پوشانده‌اند. این افراد به دلیل تصمیم قطعی و آگاهانه‌شان برای مخالفت، آنقدر در کفر غرق شده‌اند که انذار و هشدار هیچ تأثیری بر دل‌هایشان نخواهد داشت.

﴿۷﴾ خَتَمَ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ وَعَلَىٰ سَمْعِهِمْ ۖ وَعَلَىٰ أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَهٌ ۖ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ

ترجمه: خداوند بر دل‌های آنان و بر گوش‌هایشان مُهر نهاده؛ و بر دیدگانشان پرده‌ای است؛ و برای آنان عذابی بزرگ (در پیش) است.

توضیح کوتاه: این مهر زدن نتیجه‌ی اصرار خود کافران بر انکار حق است. همان‌گونه که قلب وظیفه‌ی درک و گوش وظیفه‌ی شنیدن پیام حق را دارد، اما به دلیل آلودگی درونی، این ابزارها دیگر کارایی خود را از دست داده و حقیقت را درک نمی‌کنند؛ در نتیجه، مستحق عذاب عظیمی خواهند بود.

﴿۸﴾ وَمِنَ النَّاسِ مَن یَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْیَوْمِ الْآخِرِ وَمَا هُم بِمُؤْمِنِینَ

ترجمه: و گروهی از مردم کسانی هستند که می‌گویند: به خدا و روز قیامت ایمان آورده‌ایم؛ در حالی که آنان [واقعاً] ایمان ندارند.

توضیح کوتاه: این آیه آغاز معرفی گروه سوم، یعنی منافقان است. آن‌ها برخلاف کافران که دشمنی آشکار دارند، با زبان ادعای ایمان می‌کنند تا از مزایای مؤمنان بهره‌مند شوند، اما قلب آن‌ها از ایمان تهی است.

﴿۹﴾ یُخَادِعُونَ اللَّهَ وَالَّذِینَ آمَنُوا وَمَا یَخْدَعُونَ إِلَّا أَنفُسَهُمْ وَمَا یَشْعُرُونَ

ترجمه: آنان می‌خواهند خدا و کسانی را که ایمان آورده‌اند فریب دهند، در حالی که جز خودشان را فریب نمی‌دهند و [این حقیقت را] درک نمی‌کنند.

توضیح کوتاه: نفاق یک نوع فریبکاری است. منافقان فکر می‌کنند خدا و مؤمنان را با تظاهر به ایمان، گول می‌زنند. اما چون خداوند از درون آن‌ها آگاه است و رسوایی آن‌ها در دنیا و آخرت قطعی است، در حقیقت فقط فرصت رشد و هدایت را از خود سلب کرده‌اند.

﴿۱۰﴾ فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَهُمُ اللَّهُ مَرَضًا ۖ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ بِمَا کَانُوا یَکْذِبُونَ

ترجمه: در دل‌هایشان بیماری است، پس خداوند نیز بیماری‌شان را افزون کرد؛ و به سزای دروغ‌هایی که می‌گفتند، عذابی دردناک (در پیش) دارند.

توضیح کوتاه: بیماری نفاق از شک، کینه، خودخواهی و میل به فریب نشأت می‌گیرد. این بیماری درونی، هر روز با دروغ و تظاهر جدید تقویت می‌شود و خداوند به عنوان نتیجه عمل خود آن‌ها، بر این بیماری می‌افزاید. پاداش این دروغ‌گویی مداوم، عذابی بسیار دردناک خواهد بود.

﴿۱۱﴾ وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ لَا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ قَالُوا إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ

ترجمه: و هنگامی که به آنان گفته شود: «در زمین فساد نکنید»، می‌گویند: «ما فقط اصلاح‌کننده‌ایم!»

توضیح کوتاه: منافقان اقدامات خود (تفرقه‌افکنی، دروغ، جاسوسی) را که ذاتاً فساد است، «اصلاح» می‌پندارند یا آن را توجیه می‌کنند. این نهایت خودفریبی است که به جای پذیرش خطا، اصرار بر درست بودن کارشان دارند.

﴿۱۲﴾ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَلَٰکِن لَّا یَشْعُرُونَ

ترجمه: آگاه باشید! به یقین آنان خودشان مفسدند، ولی درک نمی‌کنند.

توضیح کوتاه: خداوند با یک اعلام قاطع، ادعای آن‌ها را رد می‌کند. بزرگترین فساد، فساد عقیدتی است که با نفاق در قلب رخنه می‌کند. این عدم درک (لا یَشعُرونَ) نتیجه‌ی همان بیماری قلبی است که اجازه نمی‌دهد حقیقت اعمالشان را ببینند.

﴿۱۳﴾ وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ آمِنُوا کَمَا آمَنَ النَّاسُ قَالُوا أَنُؤْمِنُ کَمَا آمَنَ السُّفَهَاءُ ۗ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهَاءُ وَلَٰکِن لَّا یَعْلَمُونَ

ترجمه: و هنگامی که به آنان گفته شود: «ایمان بیاورید، همان‌گونه که مردم [واقعی] ایمان آوردند»، می‌گویند: «آیا ما هم مثل سفیهان (نادانان) ایمان بیاوریم؟» آگاه باشید! به یقین آنان خودشان سفیه و نادانند، ولی نمی‌دانند.

توضیح کوتاه: منافقان به دلیل غرور و خودبزرگ‌بینی، مؤمنان واقعی را که صادقانه تسلیم حق شده‌اند، «سفیه» (کم‌عقل و ساده‌لوح) می‌خوانند. خداوند مجدداً قاطعانه اعلام می‌کند که سفیه واقعی خود منافقان هستند؛ زیرا با از دست دادن فرصت هدایت، خود را از سعادت محروم کرده‌اند.

﴿۱۴﴾ وَإِذَا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَىٰ شَیَاطِینِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَکُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ

ترجمه: و چون با مؤمنان دیدار می‌کنند، می‌گویند: «ما ایمان آورده‌ایم»، و هنگامی که با شیاطین خود خلوت می‌کنند، می‌گویند: «ما با شماییم؛ ما فقط مسخره‌کننده بودیم!»

توضیح کوتاه: این آیه اوج دورویی و دوگانگی منافقان را نشان می‌دهد. آن‌ها در اجتماع مؤمنان تظاهر می‌کنند تا در امان بمانند، اما در جمع رؤسا و رهبران فکری خود (شیاطین‌شان)، به تمسخر مؤمنان پرداخته و به وفاداری خود به جبهه کفر تأکید می‌کنند.

﴿۱۵﴾ اللَّهُ یَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَیَمُدُّهُمْ فِی طُغْیَانِهِمْ یَعْمَهُونَ

ترجمه: خداوند استهزای آنان را پاسخ می‌دهد و آن‌ها را در سرکشی‌شان مهلت می‌دهد تا سرگشته و حیران بمانند.

توضیح کوتاه: خداوند تمسخر منافقان را بدون هیچ ظلمی، با نتایج عمل خودشان پاسخ می‌دهد. آن‌ها گمان می‌کنند در فریب موفق شده‌اند، اما خداوند آن‌ها را در همان گمراهی و طغیان رها می‌کند تا جایی که خود را بر حق دانسته و در نهایت حیرت‌زدگی و سرگشتگی (یَعْمَهُونَ) به هلاکت برسند.

﴿۱۶﴾ أُولَٰئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُا الضَّلَالَهَ بِالْهُدَىٰ فَمَا رَبِحَت تِّجَارَتُهُمْ وَمَا کَانُوا مُهْتَدِینَ

ترجمه: آنان کسانی هستند که گمراهی را به بهای هدایت خریدند؛ پس تجارتشان سودی نداشت و هدایت‌یافته نبودند.

توضیح کوتاه: این آیه نتیجه‌ی نهایی زندگی منافقان را در قالب یک تمثیل تجاری بیان می‌کند. آن‌ها که حق را شناختند اما آن را فدای منافع زودگذر دنیوی (گمراهی) کردند، در این معامله شکست خورده و چیزی جز خسران به دست نیاوردند؛ زیرا هدف اصلی زندگی که هدایت و رستگاری بود، از دست رفت.