این آیات، ادامه سوره آل عمران است و با توصیف روز قیامت آغاز شده و سپس به اصل اساسی محبت به خدا و پیروی از پیامبر می‌پردازد و در ادامه، با ذکر اصطفاء (برگزیدگی) خاندان‌های نبوی، داستان حضرت مریم (س) و تولد ایشان را شرح می‌دهد.

این آیات را با ترجمه‌ای روان و زیبا و توضیحات کوتاه تقدیم می‌کنم:

💖 محک محبت خدا، برگزیدگان الهی و داستان حضرت مریم (آل عمران، آیات ۳۰ تا ۳۷)

﴿۳۰﴾ یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَهَا وَبَیْنَهُ أَمَدًا بَعِیدًا ۗ وَیُحَذِّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ ۗ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ

ترجمه: [به یاد آورید] روزی را که هر کس هر کار نیکی انجام داده، آن را حاضر و آماده می‌یابد و نیز آنچه از بدی انجام داده، [مقابل خود می‌بیند]؛ [در آن حال] آرزو می‌کند که کاش میان او و آن بدی، فاصله‌ای بسیار دور بود. و خداوند شما را از [مجازات] خود برحذر می‌دارد، در حالی که خداوند نسبت به بندگان بسیار مهربان است.

توضیح کوتاه: این آیه، تصویری از تجسم اعمال در قیامت را ترسیم می‌کند.

۱. حضور اعمال: اعمال خیر و شر به صورت مجسم در قیامت حاضر می‌شوند.

۲. حسرت: گناهکاران از مشاهده گناه خود چنان پشیمانند که آرزو می‌کنند ای کاش فاصله‌ی زمانی یا مکانی بزرگی (أَمَدًا بَعِیدًا) بین آن‌ها و گناهشان بود.

۳. رحمت همراه با هشدار: خداوند با هشدار دادن (یُحَذِّرُکُمُ) به بندگان، نهایت دلسوزی و مهربانی خود را (رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ) نشان می‌دهد تا خودشان را از عذاب حفظ کنند.

﴿۳۱﴾ قُلْ إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ

ترجمه: بگو: «اگر شما خدا را دوست دارید، پس از من [پیامبر] پیروی کنید تا خداوند شما را دوست بدارد و گناهانتان را بیامرزد.» و خداوند آمرزنده و مهربان است.

توضیح کوتاه: این آیه، به عنوان آیه‌ی محبّت و امتحان الهی شناخته می‌شود و معیار راستگویی در ادعای عشق به خدا را تعیین می‌کند.

۱. محکّ عشق: محبت به خدا، یک ادعای زبانی نیست، بلکه معیار آن پیروی عملی و کامل از پیامبر (فَاتَّبِعُونِی) است.

۲. نتیجه اطاعت: نتیجه این اطاعت دو چیز است: محبوب خدا شدن (یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ) و آمرزش گناهان.

﴿۳۲﴾ قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ ۖ فَإِن تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْکَافِرِینَ

ترجمه: بگو: «خدا و پیامبر را اطاعت کنید.» پس اگر روی برگرداندند [و اطاعت نکردند]، بدانید که خداوند کافران را دوست نمی‌دارد.

توضیح کوتاه: این آیه، اطاعت را به عنوان یک اصل اساسی بیان می‌کند. سرپیچی از فرمان خدا و پیامبر، نشانه‌ی کفر عملی است، نه صرفاً ضعف اخلاقی؛ و خداوند کافران را دوست ندارد.

﴿۳۳﴾ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَىٰ آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِیمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِینَ

ترجمه: به یقین، خداوند آدم، نوح، خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برگزید (اصطفی).

توضیح کوتاه: این آیه مقدمه‌ای برای بیان داستان حضرت مریم و عیسی (ع) است و به اصطفاء (برگزیدگی) چهار خاندان بزرگ نبوت اشاره دارد. آل عمران (خاندان پدر مریم) به دلیل دارا بودن حضرت مریم و حضرت عیسی، در کنار بزرگانی چون آدم، نوح و آل ابراهیم قرار گرفته‌اند.

﴿۳۴﴾ ذُرِّیَّهً بَعْضُهَا مِن بَعْضٍ ۗ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ

ترجمه: [آن‌ها] خاندانی بودند که برخی از نسل برخی دیگر [و در پاکی و ایمان، شبیه هم] بودند. و خداوند شنوا و دانا است.

توضیح کوتاه: این آیه تأکید می‌کند که این برگزیدگان، از نسل پاک و پیوسته (ذُرِّیَّهً بَعْضُهَا مِن بَعْضٍ) بوده‌اند؛ یعنی ویژگی‌های نبوت و پاکی نسل در آن‌ها ادامه داشته است. خداوند نیات و دعاهای آن‌ها را می‌شنود و از حالشان داناست.

﴿۳۵﴾ إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّی نَذَرْتُ لَکَ مَا فِی بَطْنِی مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّی ۖ إِنَّکَ أَنتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ

ترجمه: [به یاد آورید] هنگامی که همسر عمران گفت: «پروردگارا! من نذر کردم که آنچه در شکم دارم، آزاد [و وقف خدمت خانه‌ی تو] باشد. پس از من بپذیر. به راستی که تو شنوا و دانایی.»

توضیح کوتاه: این آغاز داستان مریم (س) است. مادر مریم (حَنّه) نذر کرد که فرزندش را مُحَرَّر (آزاد از هر شغل دنیوی و وقف عبادت و خدمت به بیت‌المقدس) سازد.

﴿۳۶﴾ فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُهَا أُنثَىٰ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَیْسَ الذَّکَرُ کَالْأُنثَىٰ ۖ وَإِنِّی سَمَّیْتُهَا مَرْیَمَ وَإِنِّی أُعِیذُهَا بِکَ وَذُرِّیَّتَهَا مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ

ترجمه: پس هنگامی که او را به دنیا آورد، گفت: «پروردگارا! من او را دختر زاییدم.» و خداوند به آنچه او زاییده بود، داناتر بود. [و خداوند فرمود:] «و پسر [ی که او انتظار داشت] مانند این دختر [در برکات] نیست». و من او را مریم نام نهادم، و او و نسلش را از [شر] شیطان رانده شده، در پناه تو قرار می‌دهم.

توضیح کوتاه: این آیه، تولد حضرت مریم و دعای مهم مادرشان را بیان می‌کند.

۱. نکته‌ی تربیتی: مادر مریم اندکی نگران بود، زیرا دختر نمی‌توانست مانند پسران در بیت‌المقدس خدمت کند، اما خدا پاسخ می‌دهد که این دختر (مریم) از نظر برکات (تولد عیسی)، کمتر از پسری که او انتظار داشت نیست.

۲. دعای محافظت: مادر مریم او و نسلش (عیسی) را از شر شیطان رجیم به خدا پناه داد؛ دعایی که در نهایت اجابت شد.

﴿۳۷﴾ فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَکَفَّلَهَا زَکَرِیَّا ۖ کُلَّمَا دَخَلَ عَلَیْهَا زَکَرِیَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقًا ۖ قَالَ یَا مَرْیَمُ أَنَّىٰ لَکِ هَٰذَا ۖ قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ ۖ إِنَّ اللَّهَ یَرْزُقُ مَن یَشَاءُ بِغَیْرِ حِسَابٍ

ترجمه: پس پروردگارش او را به نیکی پذیرفت و او را با رشد و نموی نیکویی پرورش داد و زکریا را سرپرست او ساخت. هرگاه زکریا به محراب [عبادت] نزد او می‌آمد، رزقی [غیر معمولی] نزدش می‌یافت. [روزی] گفت: «ای مریم! این [روزی] از کجا برای تو می‌آید؟» [مریم] پاسخ داد: «از نزد خداست.» به یقین، خداوند به هر کس که بخواهد، بی‌حساب روزی می‌دهد.

توضیح کوتاه: این آیه، کرامت و تربیت الهی مریم (س) را بیان می‌کند.

۱. تربیت خاص: مریم با قبولی نیکو و رشد معنوی خاص (نَبَاتًا حَسَنًا) تحت کفالت حضرت زکریا (ع) (شوهر خاله‌اش) قرار گرفت.

۲. کرامت مریم: وجود رزق غیرمعمولی نزد مریم در محراب (عبادتگاه) نشانه‌ی جایگاه والای اوست.

۳. دلیل رزاقیت: پاسخ مریم (هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ) نشان از ایمان او به قدرت مطلق خدا دارد که بی‌حساب به هر کس بخواهد روزی می‌دهد.