در این بخش از سوره بقره، خداوند به دو مورد دیگر از ناسپاسی‌های بنی‌اسرائیل (انحراف در فرمان الهی و اعتراض به روزی) و نیز معجزه‌ی بزرگ آب می‌پردازد. این آیات را با ترجمه‌ای روان و زیبا و توضیحات کوتاه تقدیم می‌کنم:

🚪 ورود به شهر، معجزه‌ی چشمه‌ها و ناسپاسی (بقره، آیات ۵۸ تا ۶۱)

﴿۵۸﴾ وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هَٰذِهِ الْقَرْیَهَ فَکُلُوا مِنْهَا حَیْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّهٌ نَّغْفِرْ لَکُمْ خَطَایَاکُمْ ۚ وَسَنَزِیدُ الْمُحْسِنِینَ

ترجمه: و [به یاد آورید] هنگامی را که گفتیم: «وارد این شهر شوید، و از نعمت‌های آن هر جا که خواستید، فراوان و گوارا بخورید. [اما] از درِ [ورودی شهر] با حالت سجده و فروتنی وارد شوید و بگویید: “حِطَّه” [به معنی: گناهانمان را بریز] تا ما خطاهای شما را ببخشیم؛ و به نیکوکاران، [نعمت و پاداش] بیشتری خواهیم داد.»

توضیح کوتاه: این فرمان، آخرین مرحله‌ی پایان سرگردانی بود: ورود به سرزمین مقدس (بیت‌المقدس یا اریحا). خداوند برای تقویت حس شکرگزاری و توبه، دو عمل ساده را شرط کرد: ۱. ورود با فروتنی (سجده یا خضوع). ۲. درخواست بخشش با گفتن «حِطَّهٌ» (ببخش). در مقابل این اطاعت، وعده‌ی مغفرت و افزایش پاداش برای نیکوکاران داده شد.

﴿۵۹﴾ فَبَدَّلَ الَّذِینَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَیْرَ الَّذِی قِیلَ لَهُمْ فَأَنزَلْنَا عَلَى الَّذِینَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِّنَ السَّمَاءِ بِمَا کَانُوا یَفْسُقُونَ

ترجمه: اما کسانی که ستم کردند، آن سخنی را که به آن‌ها گفته شده بود، به سخن دیگری تغییر دادند. پس به سزای نافرمانی‌شان، عذابی سخت از آسمان بر ستمکاران فرو فرستادیم.

توضیح کوتاه: بنی‌اسرائیل فرمان ساده الهی را تغییر دادند (برخی مفسران می‌گویند به جای «حِطَّهٌ» کلمه‌ای تمسخرآمیز شبیه به «گندم» را با غرور گفتند). این تحریف فرمان و نافرمانی (فسق)، منجر به نزول عذابی سخت شد. این واقعه نشان می‌دهد که حتی یک تغییر کوچک در فرمان الهی، اگر از روی سرپیچی باشد، می‌تواند عواقب بزرگی داشته باشد.

﴿۶۰﴾ وَإِذِ اسْتَسْقَىٰ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِّعَصَاکَ الْحَجَرَ ۖ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَهَ عَیْنًا ۖ قَدْ عَلِمَ کُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ ۖ کُلُوا وَاشْرَبُوا مِن رِّزْقِ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ

ترجمه: و [به یاد آورید] هنگامی را که موسی برای قومش درخواست آب کرد؛ پس گفتیم: «عصای خود را بر آن سنگ بزن.» پس از آن، دوازده چشمه جوشید. به یقین، هر گروهی [از دوازده سبط] آبشخور خود را دانست. [و گفتیم:] از روزی خدا بخورید و بیاشامید، و در زمین به فساد نپردازید.

توضیح کوتاه: این آیه اشاره به معجزه‌ی بزرگ آب‌رسانی در صحرای سینا دارد. تعداد دوازده چشمه دقیقاً متناسب با تعداد قبایل بنی‌اسرائیل بود تا از نزاع جلوگیری شود. این معجزه در اوج نیاز انجام شد تا قدرت رزاقیت مطلق خدا اثبات شود. فرمان الهی همیشه با نهی از فساد در زمین همراه است.

﴿۶۱﴾ وَإِذْ قُلْتُمْ یَا مُوسَىٰ لَن نَّصْبِرَ عَلَىٰ طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنبِتُ الْأَرْضُ مِن بَقْلِهَا وَقِثَّائِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا ۖ قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِی هُوَ أَدْنَىٰ بِالَّذِی هُوَ خَیْرٌ ۚ اهْبِطُوا مِصْرًا فَإِنَّ لَکُم مَّا سَأَلْتُمْ ۗ وَضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّهُ وَالْمَسْکَنَهُ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ ۗ ذَٰلِکَ بِأَنَّهُمْ کَانُوا یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَیَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ الْحَقِّ ۗ ذَٰلِکَ بِمَا عَصَوا وَّکَانُوا یَعْتَدُونَ

ترجمه: و [به یاد آورید] هنگامی که گفتید: «ای موسی، هرگز بر یک نوع غذا صبر نخواهیم کرد؛ پروردگارت را برای ما بخوان تا از آنچه زمین می‌رویاند: از سبزی و خیار و سیر و عدس و پیاز، برای ما خارج سازد.» [موسی] گفت: «آیا غذایی را که پست‌تر است، به جای غذای بهتر می‌خواهید؟ پس به شهری (مصر) فرود آیید، زیرا آنچه را خواستید در آنجا خواهید داشت.» و خواری و فقر بر آنان مقرر شد، و مستوجب خشم خدا گشتند. این [کیفر] بدان سبب بود که آنان به آیات خدا کفر می‌ورزیدند و پیامبران را به ناحق می‌کشتند. این [همه مصیبت] به سبب آن بود که [از فرمان خدا] سرپیچی کرده و تجاوز می‌کردند.

توضیح کوتاه: این آیه نشان‌دهنده‌ی اوج ناسپاسی و وابستگی به مادیات است. آن‌ها غذای آسمانی و بی‌زحمت (مَنّ و سَلوی) را رها کرده و تقاضای غذاهای زمینی (سیر، پیاز و…) کردند. موسی این درخواست را استبدال اَدنیٰ بِالخَیر (جایگزین کردن پست‌تر با بهتر) نامید. در نتیجه این ناسپاسی، خواری و فقر بر آن‌ها حاکم شد. دلیل اصلی این خشم الهی، کفر به آیات خدا و قتل پیامبران بود که همگی ریشه در سرپیچی و تجاوزگری (عصوا و یعتدون) داشت.