این آیات، ادامه احکام دقیق میراث در سوره نساء است و بر سهم همسران و میراث “کَلاله” (فرد بی‌فرزند و بی‌والد) تمرکز دارد. سپس با تعیین حدود الهی، با وعده‌های بهشتی و هشدارهای جهنمی، این بخش از احکام را به پایان می‌رساند.

این آیات را با ترجمه‌ای روان و زیبا و توضیحات کوتاه تقدیم می‌کنم:

⚖️ سهم زوجین، میراث کَلاله و حدود الهی (نساء، آیات ۱۲ تا ۱۴)

﴿۱۲﴾ ۞ وَلَکُمْ نِصْفُ مَا تَرَکَ أَزْوَاجُکُمْ إِن لَّمْ یَکُن لَّهُنَّ وَلَدٌ ۚ فَإِنْ کَانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَکُمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَکْنَ ۚ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّهٍ یُوصِینَ بِهَا أَوْ دَیْنٍ ۚ وَلَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَکْتُمْ إِن لَّمْ یَکُن لَّکُمْ وَلَدٌ ۚ فَإِنْ کَانَ لَکُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَکْتُم ۚ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّهٍ تُوصُونَ بِهَا أَوْ دَیْنٍ ۗ وَإِنْ کَانَ رَجُلٌ یُورَثُ کَلَالَهً أَوِ امْرَأَهٌ وَلَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِکُلِّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا السُّدُسُ ۚ فَإِنْ کَانُوا أَکْثَرَ مِن ذَٰلِکَ فَهُمْ شُرَکَاءُ فِی الثُّلُثِ ۚ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّهٍ یُوصَىٰ بِهَا أَوْ دَیْنٍ غَیْرَ مُضَارٍّ ۚ وَصِیَّهً مِّنَ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَلِیمٌ

ترجمه: و برای شما [شوهران] نصفِ [مالی] است که همسرانتان بر جای گذاشته‌اند، در صورتی که فرزندی نداشته باشند؛ و اگر فرزندی داشتند، سهم شما یک چهارم از آن است؛ [همه اینها] پس از اجرای وصیتی است که کرده‌اند، یا پرداخت بدهی‌شان؛ و برای زنان [همسران] یک چهارم از آنچه شما بر جای گذاشته‌اید، است، در صورتی که فرزندی نداشته باشید؛ و اگر فرزندی داشته باشید، سهم آنان یک هشتم از آن است؛ [باز هم] پس از اجرای وصیتی است که کرده‌اید، یا پرداخت بدهی‌تان؛ و اگر مرد یا زنی که از او ارث می‌برند، «کلاله» [یعنی بدون فرزند و بدون پدر] باشد، و برای او برادر یا خواهری [مادری] باشد، سهم هر یک از آن دو نفر یک ششم است؛ و اگر بیش از آن باشند، در یک سوم [مال] شریک خواهند بود؛ [همه اینها] پس از اجرای وصیت و پرداخت بدهی است، به شرط آنکه [وصیت] ضرررسان نباشد؛ این سفارش و حکم قطعی از جانب خداست؛ و خداوند دانا و بردبار است.

توضیح کوتاه: این آیه، احکام پیچیده‌تری را تشریح می‌کند:

۱. سهم شوهر: در صورت نبود فرزند، یک دوم و در صورت وجود فرزند، یک چهارم ارث می‌برد.

۲. سهم زن (همسر): در صورت نبود فرزند، یک چهارم و در صورت وجود فرزند، یک هشتم ارث می‌برد.

۳. قاعده‌ی کَلاله: اگر میت، فرزند و پدر نداشته باشد (کلاله)، برادر و خواهر مادری (اخٌ او اُختٌ) هر کدام یک ششم می‌برند، و اگر متعدد باشند، همگی در یک سوم شریکند.

۴. شرط مهم وصیت: وصیت باید غیر مُضارّ (زیان‌آور برای ورثه) باشد.

۵. دلیل قانونگذاری: این قوانین، سفارش خداست، زیرا او به تمام جزئیات دانا (عَلِیمٌ) و در اجرای احکام بردبار (حَلِیمٌ) است.

﴿۱۳﴾ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ ۚ وَمَن یُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا ۚ وَذَٰلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ

ترجمه: اینها مرزها و قوانین الهی است؛ و هر کس از خدا و پیامبرش اطاعت کند، او را به باغ‌هایی [بهشتی] وارد می‌سازد که نهرها از زیر [درختان] آن جاری است و در آن جاودانه خواهند بود؛ و این همان رستگاری بزرگ است.

توضیح کوتاه: این آیه، تأکید می‌کند که قوانین ارث و خانواده، حدود الهی (حُدُودُ اللَّهِ) هستند. اطاعت از این قوانین، شرط ورود به بهشت و رسیدن به فوز عظیم (رستگاری بزرگ) است.

﴿۱۴﴾ وَمَن یَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَیَتَعَدَّ حُدُودَهُ یُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِیهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُّهِینٌ

ترجمه: و هر کس از خدا و پیامبرش نافرمانی کند و از حدود [قوانین] او تجاوز نماید، او را وارد آتشی می‌کند که جاودانه در آن خواهد بود؛ و برای او عذابی خوارکننده است.

توضیح کوتاه: این آیه، در مقابل آیه قبل، به مجازات متجاوزان از حدود الهی می‌پردازد. مجازات نافرمانی (به ویژه در مورد حقوق مستضعفین و ارث) ورود به جهنم جاویدان و چشیدن عذابی خوارکننده (مُّهِینٌ) است که در برابر فوز عظیم (رستگاری بزرگ) قرار می‌گیرد.